Thursday 22 June 2023

વર્તમાન સમયમાં ગુરુનું સ્થાન


          ભારત જેવા દેશમાં આજે પણ ગુરુપૂર્ણિમા જેવા દિવસ મનાવવામાં આવે છે. જે એક સારી બાબત કહેવાય, પરંતુ વાસ્તવમાં તો ઘણા જ લોકો આ દિન અને ગુરુનું મહત્વ સમજી શક્યા નથી. ગુરુપૂર્ણિમાના દિવસે બધા જ લોકો ગુરુનું પૂજન કરે છે, શું બાકીના દિવસે આપણે ગુરુને યાદ કરીને પૂજન કરીએ છીએ! આ યુગ કળયુગ કહેવાય છે. તેથી જ પડકારાનો સામનો કરવા બધા જ વ્યક્તિને ગુરુની જરૂર રહે છે. એક રમતવીરની સિદ્ધિને સાચી દિશા તો તેના ગુરુ સમાન કોચ જ આપી શકે છે. સાંપ્રત સમયમાં મુશ્કેલી આવે તો ઘણા વ્યક્તિ હાર માની લે છે અને આપઘાત જેવા પ્રયત્નો કરે છે, ત્યારે જ ગુરુની સંગત મળી જાય તો જીવન સફળ બની જાય છે. ગુરુની વાત કરીએ ત્યારે કબીરની એક પંક્તિ જરૂરી યાદ આવે છે :                                  
                                                      "गुरु और पारस में बड़ा अंतर जान,
एक लोहा कंचन करें दूजा आप समान ।"

અર્થાત જેવી રીતે પારસના સ્પર્શથી પથ્થર સોનુ બને છે, તેવી રીતે ગુરુના સ્પર્શથી શિષ્ય પણ ગુરુ સમાન બને છે. રામકૃષ્ણ જેવા ગુરુને કારણે જ નરેન્દ્ર 'સ્વામી વિવેકાનંદ'માં પરિવર્તિત થયા. મહાત્મા ગાંધીની સફળતા પાછળ પણ તેમના ગુરુનો હાથ છે. દુનિયામાં ગમે તેટલો વિકાસ થાય, પરંતુ માનવીના જીવનમાં ગુરુનું સ્થાન તો હંમેશા ઉચ્ચ જ રહેશે. જ્યારે શાળામાં વિદ્યાર્થી ઊંચી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે તો સૌપ્રથમ તે તેના ગુરુ સમાન શિક્ષક અને માતા પિતાનો આભાર માને છે. સાંપ્રત સમયમાં વિદ્યાર્થીનું જીવન જોઈએ તો વિદ્યાર્થીને વારંવાર "પોઝિટિવ ઇન્સ્પીરેશન"ની જરૂર પડે છે, ત્યારે શિક્ષક જ ગુરુ બની પ્રેરણા આપે છે, ક્યારેક એની આંગળી પકડીને સાચો પથ બતાવે છે, ક્યારેક એનો હાથ ખામીને દિલાસો આપે છે, ક્યારેક ગુસ્સો કરીને કઠોર પણ બને છે, તો વળી ક્યારેક શાબાશી આપીને પીઠ પણ થપથપાવે છે. વર્તમાન સમયમાં ગુરુના સ્થાનની વાત એક વાસ્તવિકતાના ઉદાહરણ દ્વારા સમજીએ.  જ્યારે પાંડુરંગ આઠવલેના સ્વાધ્યાય પરિવારમાં કોઈ કાર્યક્રમ થાય તો સ્વાધ્યાયી પોતાના ઘરેથી પ્રસાદ અને ભોજન લઈ જાય છે, જ્યારે બીજે બધે પ્રસાદના નામે લૂંટવામાં આવે છે. ભગવાન રામ અને શ્રીકૃષ્ણને માનનારા ઘણા લોકો છે, પરંતુ તેમાંના ઘણા ગુરુને સમજી શકતા નથી. રામ અને શ્રીકૃષ્ણના જીવનમાં પણ ગુરુનો હાથ હતો. ગુરુ પર તો આજે પણ પુસ્તકો લખાય છે, તેમજ પ્રાચીન સમયમાં પણ વેદો અને ગ્રંથોમાં ગુરુનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે .

          
          "વર્તમાન સમયમાં ઘણા લોકો કોઈના વિચારોથી, ચમત્કારોથી, ભક્તોની ભીડથી પ્રભાવિત થઈને ગુરુ બનાવી લે છે. જે યોગ્ય માર્ગ નથી. આપણે ગુરુ કોને બનાવી રહ્યા છે એ જાણવું પણ જરૂરી છે."
           
          સાંપ્રત સમયની એક વાત ખૂબ જ દયનીય છે કે કોમ્પ્યુટર અને ઇન્ટરનેટ જ ગુરુ બની ગયા છે. ઇન્ટરનેટ અને કોમ્પ્યુટર દ્વારા ઘણી વસ્તુ તો શીખી શકીએ છીએ. પરંતુ આખો વિશ્વ તેના આધાર પર જ ચાલે છે જેમ શિષ્યોને ગુરુની જરૂરિયાત પ્રવૃત્તિ તેવી જ રીતે આ યુગના દરેક માનવીને ઇન્ટરનેટ વગર ચાલતું જ નથી. ઇન્ટરનેટના કારણે આપણે પ્રત્યક્ષ ગુરુને ભૂલી ગયા છીએ. પ્રાચીન સમયમાં જે ગુરુ શિષ્ય પ્રણાલી હતી તે હવે રહી નથી. પ્રાચીન સમયમાં શિષ્ય સવારે જાગીને ગુરુના ચરણસ્પર્શ કરતો, જ્યારે આધુનિક સમયમાં ગુરુ સમાન માતા-પિતાને વંદન કરવાનો સમય કોઈ પાસે નથી. અંતે ગમે તે યુગ હોય જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં ગુરુનું સ્થાન સર્વોચ્ય છે. ગુરુત્વ ઘણા બધા હોઈ શકે છે, પરંતુ તેમની પાસેથી સારા ગુણો લઈ અનુકરણ કરવું આપણા હાથમાં છે.

No comments:

Post a Comment

મારા જીવનનો યાદગાર પ્રસંગ

           જીવનમાં સુખ આવે તો સુખ પછી દુઃખ પણ આવે. કેટલાક પ્રસંગો અવિસ્મરણીય બની જતા હોય છે. કેટલીક યાદ સુખભરી હોય છે તો કેટલીક યાદો દુઃખ આપ...